Birçok metinde iç içe geçmiş bu iki anlatım biçimi arasında bazı ortak noktalar olsa da önemli ayrımlarından söz etmek mümkün ancak yine de sorularda yanlışlar yapılabiliyor. Öyküleme ile betimleme anlatım biçimlerini karıştırmamak için dikkat etmeniz gereken bazı teknikler var. İşte, aralarındaki önemli farklar:
Örnekler Üzerinden Öyküleme ile Betimleme
Öyküleme tekniğinde olaylar belli bir zaman içinde gerçekleşir, hareketlilik vardır amaç okuru olayın içine çekmektir. Ayrıca yazarın kurgu gücü önemlidir. Betimleme tekniğinde varlıkları en küçük ayrıntısına kadar resmederiz bu yüzden durağanlık vardır. Betimleyici anlatımda amaç varlıkları okuyucunun zihninde canlandırmaktır.
İkisi arasındaki farkı daha somut hale getirmek için şu benzetmeyi yapmak mümkün: Öyküleme tekniği cep telefonundaki video çekimidir ancak betimleme tekniği fotoğraf çekimidir.
Roman, hikâye, masal gibi olaya dayalı metinlerin etkileyiciliğini artırmak ve okuru olay içinde yaşatmak için bu iki anlatım biçimine ihtiyaç duyarız.
Öyküleme Örneği:
Bahçeye bakım yapmak için bir firmayla anlaşmıştık. İşçiler arazideki otları motorlu tırpanla biçtikten sonra birkaçı serinlemek için ağaç gölgeliklerinin altında uzanarak dinlendi. Ben de çayımı bitirdikten sonra çardaktan ayrıldım. Arabaya doğru ilerledim…
Öyküleme tekniği olay merkezlidir ve olaylar belli bir zaman çizelgesi içinde gerçekleşir. Yukarıdaki örnekteki olayları şu şekilde sıralarız: 1. Firmayla anlaşması, 2. otların motorlu tırpanla biçilmesi, bazı işçilerin ağaç gölgesi altında dinlenmesi, 3. olayı anlatan kişinin çayını bitirmesi ve arabaya gitmesi.
Betimleme Örneği:
Bir ilkbahar sabahında balkonumdan çevreye bakıyorum. Her yer beton… Çarpık kentleşme yüzünden yol boyu uzanan refüj ve kaldırımlar hariç şehirde ağaç yok. Apartmanlar dip dibe. Evimin dibinde bir apartman daha bitmiş. Tüm bunlar yetmiyormuş gibi caddeden geçen araçların kornaları ayrı bir dert. Evi aldığımız yıllarda bu sorunlar yoktu. Ancak çarpık kentleşme güzelim Mersin’in en büyük karın ağrısı haline gelmiş.
Betimleme, sözcüklerle resim yapmaktır. Yani varlıkların fiziksel özelliklerini tasvir ederiz. Genellikle renk ve görünümden bahseden sözcükler aranır. Bu metinde geçen betimleyici unsurlar şunlardır: her yerin beton ve çarpık kentleşmenin olması, belli başlı yerler haricinde ağaçların olmaması, apartmanların dip dibe olması.
Sıkça Sorulan Sorular
Öykülemede olayı aktarırız ancak betimlemede varlıkların fiziksel özelliklerini anlatırız.
Bir metnin betimleme tekniğini kullanıp kullanmadığı anlamak için bazı sözcükler aranır. Onlar da canlı veya cansız varlıkların hatta bir mekânın en, boy, yükseklik, yüzey, dış yapı veya renk gibi fiziksel özellikleri ifade eden kelimelerdir.
Örnek: “Gökyüzünde irili ufaklı beyaz bulutlar vardı.”
Bu örnekte bulutların fiziksel özelliğinden bahseden iki ifade var: “irili ufaklı”, “beyaz”
Betimlemeleri portre gibi düşünmek mümkün çünkü betimlemelerde durağanlık vardır, hareketlilik olamaz.
